ई. कॉमर्स युगाची गरज .
प्रस्तावना :
ई-कॉमर्स हि आजच्या युगाची
फार मोठी गरज व आपल्या सद्यदिनी डिजिटल विश्वातील एक महत्वाचा घटक आहे. ई-कॉमर्स
म्हणजे विक्री आणि खरेदी या प्रक्रियेच्या आधारे वस्त्रांची, आभूषणांची,
साहित्य पुस्तकांची, गृहउपयोगी वस्त्रांची,
इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांची आणि इतर घटकांची आपल्याला ऑनलाइन प्रवेश
देते.
ई-कॉमर्स
युगाची गरज यात्रेत संगणकीय तंत्रज्ञानाची प्रगती आणि इंटरनेटच्या प्रभावी वापराची
भूमिका असलेली आहे. इंटरनेटच्या वापराच्या माध्यमाने ग्राहकांना घरोघरात खरेदी करायला
मिळते आणि विविध विक्रेतांना संपर्क साधायला मिळते.ई-कॉमर्सची गरज आढळते कारण या
क्षेत्रातील व्यापाराची संपूर्ण दृष्टीकोन, ग्राहकांचे आकर्षण, सुविधेची वाढ, वितरणाची क्षमता, विनिमय प्रक्रियेच्या फायदे, अधिक विक्री वृद्धी,
नवीन उत्पादनांची प्रविष्टी, अधिक संग्रहाळण व
डेटा व्याख्यान, अपघात वाढ, विचारांची
विचारवाही, ऑनलाइन पेमेंट पद्धतींचे वापर इत्यादी मुख्य
कारणांमुळे आहे.इंटरनेटच्या सुविधेच्या माध्यमाने ग्राहकांना खरेदी करण्याची सोपी,
वेगवान आणि वापरकर्ता-मित्री वातावरण याची गरज आहे. ग्राहकांना
घरोघरातील सुविधा, उत्पादनांची विविधता, मुदतवाढ व विश्रांती, व्यापाराच्या आत्मविश्वासाचा
वाढ इत्यादी आवडतात.
ई-कॉमर्सची गरज आजच्या
वेळेत फार मोठे आहे आणि भविष्यात अधिक वाढेल. ई-कॉमर्स युगात व्यापाराच्या
दृष्टीने ईंधन आपणास विमुद्रीकरण, मुद्रांकन, समय,
व्यापाराच्या विनंत्यांचा सुलभीकरण आणि अवांछित संबंधांच्या कमी
करण्यासाठी महत्वाची आहे.
सुलभ
खरेदी आणि स्वस्त दर :
सुलभ
खरेदी आणि स्वस्त दर हे ई-कॉमर्सच्या दोन महत्वपूर्ण फायदे आहेत.
1.
सुलभ खरेदी: ई-कॉमर्स युगात, ग्राहकांना उत्पादने ऑनलाइन
खरेदी करण्याची सुविधा मिळते. ग्राहकांना घरोघरात बसल्यासारखे आपल्या आवडत्या
वेबसाइट किंवा ऍप वरून वस्त्र, इलेक्ट्रॉनिक उत्पादने,
साहित्यपुस्तके, आभूषणे आणि इतर घटकांची खरेदी
करण्याची सुविधा आहे. या प्रक्रियेत, आपल्याला दुकानात जाऊन
खरेदी करणे किंवा वेळेवरची झोपडपट खरेदी करणे गरजेचे नाही. सुलभतेने ऑनलाइन पेमेंट
पद्धतींचे वापर करून, ग्राहकांना खरेदी करण्याची स्वतंत्रता
मिळते.
2.
स्वस्त दर: ई-कॉमर्स युगात, उत्पादनांच्या
संचालकांना व्यापार करण्यासाठी आपल्या दुकानाची ओळख करायला मिळते आणि ग्राहकांना
स्वस्त दरांनी उत्पादने खरेदी करण्याची संधी मिळते. विविध ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्सवर
उपलब्ध उत्पादनांच्या मध्ये तुलनेनुसार मूल्य तपासून, ग्राहकांना
स्वस्त वस्त्र, इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, साहित्यपुस्तके
इत्यादी मिळतात. या प्रक्रियेत, स्वतंत्र व्यापारी आपल्या
उत्पादनांच्या मूल्यांनी थोडक्यात वाढ देऊन, उत्पादने
विक्रीत करू शकतात.म्हणजे, ई-कॉमर्स युगात सुलभ खरेदी आणि
स्वस्त दर हे ग्राहकांना आणि व्यापारांना अनेक महत्वपूर्ण फायदे देते.
उद्दिष्ट्ये :
गेल्या काही वर्षांपर्यंत इलेक्ट्रॉनिक
उपकरणे, किराणा, कपडे आणि पुस्तके खरेदी करावयाची असल्यास शहरातील बाजारपेठ हा एकमेव
पर्याय असायचा. स्मार्ट फोनमुळे ही सर्व बाजारपेठ ई-कॉमर्सच्या रूपाने
ग्राहकांसाठी तळहातावर आली आहे. आतापर्यंत या व्यवसायावर परदेशी कंपन्या आणि बड्या
शहरांची मक्‍तेदारी होती. आता या व्यवसायात मराठवाड्यातील तरुणाईदेखील पाय रोवू
लागली आहेत.हे फक्त आपल्या देश्यातच नाही तर या संपूर्ण युगाला गरज आहे.
ई-कॉमर्स
मध्ये करिअर संधी: ई-कॉमर्स मध्ये करिअर संधी म्हणजे आपल्याला ई-कॉमर्स संबंधित
क्षेत्रात काम करण्याची संधी. ई-कॉमर्स संबंधित क्षेत्रात करिअर निवडण्यासाठी
खालीलप्रमाणे काही उदाहरणे आहेत:ई-कॉमर्स क्षेत्रात करिअर संधी आपल्याला घेतल्यास, आपण
वाढत्या डिजिटल बाजाराच्या माध्यमाने विकसित करणारे व्यवसायांमध्ये सक्रीय भूमिका
घेऊ शकता.
विषयाचे सादरीकरण:
ई-कॉमर्स
मध्ये करिअर संधी म्हणजे आपल्याला ई-कॉमर्स संबंधित क्षेत्रात काम करण्याची संधी.
ई-कॉमर्स संबंधित क्षेत्रात करिअर निवडण्यासाठी खालीलप्रमाणे काही उदाहरणे आहेत:
1
ई-कॉमर्स मॅनेजर: ई-कॉमर्स मॅनेजरच्या पदावर काम
करण्यासाठी आपल्याला विशेषतः ई-कॉमर्स व्यवस्थापन, ग्राहक अनुभव, उत्पादन विपणन, ब्रांडिंग, प्रमोशन,
वितरण, आणि वापरकर्ता अभिज्ञता इत्यादी
क्षेत्रात काळजी असेल. आपल्याला आपल्या कंपनीच्या ई-कॉमर्स अभियांत्रिकी
विभागाच्या कामाची आपल्याला जिज्ञासा आहे तर ई-कॉमर्स मॅनेजर म्हणजे आपला अग्रणी
करिअर विकल्प असू शकतो.
2
डिजिटल मार्केटिंग व्यवस्थापक: ई-कॉमर्स
कंपन्यांमध्ये डिजिटल मार्केटिंग व्यवस्थापक म्हणजे आपल्याला डिजिटल मार्केटिंग
कार्यक्रम,
विज्ञापन, सोशल मीडिया मार्केटिंग, ईमेल मार्केटिंग, सर्च इंजन ऑप्टिमायझेशन (SEO),
प्रमाणित प्रचार इत्यादीच्या क्षेत्रात अनुभव असावा लागतो.
3
विपणन आणि संचालन: ई-कॉमर्स कंपन्यांमध्ये विपणन
आणि संचालन विभागाच्या व्यवस्थापक म्हणजे आपल्याला उत्पादन आणि सेवांच्या वितरण, लॉजिस्टिक्स,
ग्राहक सेवा, व्यापाराच्या संगणकीय प्रणालीची
व्यवस्थापन इत्यादी क्षेत्रात कार्य करायला लागतो.ई-कॉमर्स मध्ये करिअर संधी
असल्यास, आपल्याला डिजिटल व्यापाराच्या, विपणनाच्या आणि संचालनाच्या क्षेत्रांमध्ये उच्च कौशल्य व अनुभव असावे
लागते. आपल्याला कंप्यूटर प्रणाली, डिजिटल मार्केटिंग,
वितरण आणि व्यवस्थापन प्रक्रियांची ज्ञान असल्यास आपल्याला ई-कॉमर्स
क्षेत्रात उच्च उपायुक्तता असेल.ई-कॉमर्स क्षेत्रात करिअर संधी आपल्याला घेतल्यास,
आपण वाढत्या डिजिटल बाजाराच्या माध्यमाने विकसित करणारे
व्यवसायांमध्ये सक्रीय भूमिका घेऊ शकता.
निरीक्षण :
ई-क्वामर्स
वाढता व्यवसाय :
भारतातील
इंटरनेट आणि मोबाईल विशेषतः स्मार्ट फोनचा वाढता वापर यामुळे गेल्या काही वर्षांत
ई-कॉमर्सद्वारे होणारा व्यापार वेगानं वाढत असून, जागतिक
पातळीवर आपल्या देशात ई-कॉमर्सच्या वाढीचा वेग सर्वांत जास्त आहे. आज आपल्या देशात
इंटरनेट यूजर्स सुमारे २५५ दशलक्ष असून, जगात या क्षेत्रात
आपला तिसरा क्रमांक लागतो. ही वाढ केवळ मोठ्या शहरांत नसून, लहान
शहरांमध्येदेखील याचा विस्तार होत आहे. या सर्वांतून ई-कॉमर्स क्षेत्राचा प्रमुख
भाग असलेले ई-रिटेल हे क्षेत्र वेगाने वाढत आहे. आपल्या देशामध्ये ई- कॉमर्स व्यवसाय वाढत असून,
यामध्ये फ्लिपकार्ट, स्नॅपडील या देशातल्या
कंपन्यांबरोबरच ॲमेझॉन, अलिबाबा, इबे
यांसारख्या बहुराष्ट्रीय बलाढ्य कंपन्या देशातल्या बाजारपेठेत उतरल्या आहेत.
ॲमेझॉन कंपनीचे प्रमुख जेफ बेझोस गेल्या वर्षी डिसेंबरमध्ये भारतात येऊन गेले आणि
भारत देश आपल्या कंपनीसाठी एक उदयोन्मुख बाजारपेठ असून, ती
आगामी काळात प्रमुख बाजारपेठ ठरेल, असे त्यांनी आवर्जून
सांगितलं. यावरून बहुराष्ट्रीय ई- कॉमर्स
कंपन्या आपल्या देशातल्या व्यवसायाला किती महत्त्व देत आहेत,
हे दिसून येतं. या क्षेत्रातल्या एका सल्लागार संस्थेच्या
अंदाजानुसार, वर्ष २०१३ मधील ई- कॉमर्स व्यवसाय सुमारे ३.५ अब्ज डॉलर होता तो या वर्षी ७.६
अब्ज डॉलर झाला असून, २०१८च्या अखेरीस
तो सुमारे १८.२ अब्ज डॉलरपर्यंत जाईल. यातून पारंपरिक किरकोळ विक्री
दुकानदारांपुढे ई- कॉमर्स कंपन्यांचं
नवं आव्हान उभं राहिलं आहे. आज देशामध्ये पुस्तके विक्री करणाऱ्या दुकानांवर ई-
कॉमर्स चा व्यवसायाचा सर्वांत जास्त विपरीत परिणाम
होत असून, गेल्या दोन वर्षांत सुमारे २०० दुकानं बंद
झाल्याचे ‘पुस्तके विक्री आणि प्रकाशन व्यावसायिक संघटनेनं
म्हटलं आहे. ई- कॉमर्समुळे रिटेलर
कंपन्या मोठ्या प्रमाणावर खरेदी करत असतात, तसेच
त्यांना मोक्‍याच्या जागी महाग जागा घेऊन दुकाने घ्यावी लागत नाहीत, तसंच कुरियरने घरपोच वस्तू पोचवतात अशा पद्धतीनं व्यवसाय केल्याने त्यांना
कमी दरात उत्तम दर्जाच्या वस्तू देता येतात आणि बाजारपेठ काबीज करता येते.
निष्कर्ष
:
आपल्या
देशातील आयटी कंपन्यांमध्ये काम करणारे कर्मचारी, तसेच
इंटरनेट आणि स्मार्ट फोनचा वाढता वापर या सर्वांतून ई-कॉमर्स रिटेलच्या पर्यायातून खरेदीचे लोण साऱ्या देशामध्ये पसरत
आहे. बंगळूर शहरानं यामध्ये आघाडी घेतली असून,
दिल्ली, मुंबई, हैदराबाद,
चेन्नई आणि पुणे या शहरांमधला ग्राहकवर्ग यात आघाडीवर आहे. आयटी
क्षेत्रातल्या उशिरापर्यंत काम करणाऱ्या वर्गामध्ये आपला व्यवसाय वाढवण्यासाठी
ई-रिटेलने अनेक नावीन्यपूर्ण योजना आखल्या असून, आदल्या
दिवशी रात्री ११.३० पर्यंत नोंदल्या जाणाऱ्या काही वस्तूंच्या ऑर्डरची डिलिव्हरी
दुसऱ्या दिवशी सुमारे १२ वाजेपर्यंत पोचवण्याची सोय उपलब्ध करून दिली आहे.
ई-कॉमर्स मध्ये करिअर संधी :
या क्षेत्रासाठी नावीन्यपूर्ण वेब अॅप विकसित करू
शकणारे तज्ज्ञ,
ग्राफिक डिझायनर्स आणि कंटेन्ट रायटर्स, डिजिटल
मार्केटर्स, सप्लाय चेन, प्रॉफिट
मॅनेजमेंट, कस्टमर अॅक्विझिशन, ग्राहक
सेवा, दरनिश्चिती आणि विविध प्रकारच्या विक्री व्यवस्था
बघणाऱ्या तज्ज्ञांची गरज भासते. ऑनलाइन खरेदीची मानसिकता असलेल्या ग्राहकांच्या
सतत बदलत्या कलांचा शोध घेऊन त्यानुसार कार्यरत होऊ शकणाऱ्या आणि उत्तम संवाद
कौशल्य असणाऱ्या युवावर्गाला या क्षेत्रात मोठी संधी मिळू शकते.
आवश्यक कौशल्ये :
या क्षेत्रात करिअर करण्याची इच्छा असणाऱ्या
तरुणवर्गाला विविध प्रकारची आव्हाने स्वीकारण्याची क्षमता अंगी बाणवावी लागेल.
सध्या या क्षेत्रासाठी आवश्यक असणाऱ्या मनुष्यबळाची निवड काळजीपूर्वक आणि
वेगवेगळ्या चाचण्यांद्वारे केली जाते. हे क्षेत्र नवे असल्याने त्यासाठी लागणारे
तांत्रिक कौशल्य,
मानसिक क्षमता संबंधित उमेदवाराकडे आहे किंवा नाही याची विशेष चाचणी
केली जाते. त्यांचा अॅप्टिटय़ूड तपासला जातो.
ई-कॉमर्सचा व्यवहार हा व्हच्र्युअली म्हणजेच संगणकाद्वारेच होत
असल्याने यामध्ये अधिकाधिक सर्जनशीलतेला महत्त्व आहे. नावीन्यपूर्ण बाबींचा सतत
शोध लावून आणि त्याचा उपयोग करत अधिकाधिक ग्राहकांना आपल्याकडे वळण्याचा प्रयत्न
ई-कॉमर्स क्षेत्रामध्ये उतरलेल्या कंपन्या करत आहेत. त्यामुळे अशा कंपन्यांना
सर्जनशील व्यक्तींची अधिकाधिक गरज भासणार आहे. ई-कॉमर्स कंपन्यांमध्ये काम करताना
विशिष्ट टीमसोबत काम करावे लागते. त्यासाठी टीममधील प्रत्येकजण सक्षम असणे गरजेचे
असते. ही सक्षमता संभाव्य उमेदवारांमध्ये आहे किंवा नाही याची तपासणी विविध
चाचण्यांद्वारे केली जाते.
या क्षेत्रात येण्यासाठी आवश्यक अर्हतेमध्ये त्वरित निर्णय घेण्याची
क्षमता, टेलिकॉम, इलेक्ट्रॉनिक्स
तंत्रज्ञानातील कौशल्य, व्यवस्थापन शाखेचे ज्ञान आणि वित्तीय
बाबींवर प्रभुत्व अशा गोष्टींचा प्रामुख्याने समावेश आहे. अभियांत्रिकेच्या
शिक्षणानंतर दर्जेदार बिझनेस स्कूलमधील एमबीए केलेल्या विद्यार्थ्यांना या
क्षेत्रात प्रवेश करणे तुलनेने सुकर असते.
ई-कॉमर्समध्ये ऑनलाइन दुकानातून कार्यक्षमतेने
व्यवहार होत असतात. त्यामुळे वित्तीय बाबींच्या ज्ञानासोबतच
ई-कॉमर्स अॅनालिस्ट,
वेब डिझाइन आणि प्रशासकीय बाबींचे ज्ञान आवश्यक असते. या क्षेत्रात
करिअर करू इच्छिणाऱ्यांना यापकी कोणत्याही क्षेत्राची निवड करता येईल.
ई-कॉमर्स मार्केटिंग अॅनालिस्ट म्हणून जबाबदारी पार पाडताना
तुमच्याकडे असणाऱ्या माहिती तंत्रज्ञान कौशल्यांचा प्रामुख्याने उपयोग करावा
लागतो. व्यवसाय व्यवस्थापन आणि विपणनाची (मार्केटिंग) सूत्रे योग्यरीत्या या
तंत्रज्ञानात गुंफता येणे गरजेचे असते. ई-कॉमर्सच्या यशस्वितेसाठी कंपनीचे
संकेतस्थळ सतत अपडेट ठेवणे गरजेचे असते. त्यासाठी या विषयातील तज्ज्ञांना सजग
राहावे लागते. ग्राहकांच्या व्यावसायिक इच्छा आणि आकांक्षाचे तात्काळ विश्लेषण
करून त्या डिझाइन चमूकडे पुढील कार्यवाहीसाठी पाठवण्याची जबाबदारीसुद्धा या
तज्ज्ञांना पार पाडावी लागते. बाजारपेठेतील चालू घडामोडींवर लक्ष ठेवणे, स्पर्धेतल्या ई-कॉमर्स कंपन्यांच्या व्यवहारांची दखल घेणे, जाहिरातदारांसोबत समन्वय साधणे आणि ग्राहकांच्या पसंतीचा कल लक्षात घेत
त्यानुसार योजना राबवण्याचे तंत्र या क्षेत्रातील कंपन्यांना जमावे लागते.
वेब डिझायनर्स क्षेत्रातील व्यक्ती या ई-कॉमर्सच्या
व्यवहारातील सर्जनशील बाजू सांभाळणाऱ्या असतात. या तज्ज्ञांना ग्राफिक्स, संगणकीय
प्रोग्राम, मल्टिमीडिया आणि डिझाइनचे कौशल्य वापरून
कंपनीच्या संकेतस्थळावर ग्राहकांचे लक्ष कसे खिळून राहील, हे
बघावे लागते. संकेतस्थळाची उपयुक्तता सातत्याने सिद्ध करण्यासोबतच या तज्ज्ञांना
व्यवस्थापनाशी समन्वय साधत संकेतस्थळाचा प्रवाहीपणा वा जिवंतपणा कायम ठेवावा
लागतो.
वेब अॅडमिनिस्ट्रेटर हे संस्थेच्या संकेतस्थळाची
दैनंदिन देखभाल कार्यक्षमतेने करणारे तंत्रज्ञ असतात. या तज्ज्ञांकडे सॉफ्टवेअर
आणि हार्डवेअरचे ज्ञान असणे गरजेचे असते. या तज्ज्ञांना संकेतस्थळ सतत अपडेट
ठेवावे लागते. तांत्रिक समस्यांचे तात्काळ निराकरण करणे हे या तज्ज्ञांचे मुख्य
काम आहे. संस्थेचा संपूर्ण डाटा सुरक्षित ठेवणे, या डाटाची देखभाल करणे,
एखादे वेळेस हा डाटा नष्ट झाल्यास तो परत मिळवणे ही कामे या
तज्ज्ञांना करावी लागतात. काही वेब अॅडमिनिस्ट्रेटरकडे संकेतस्थळाच्या नूतनीकरणाचे
कामसुद्धा सोपवले जाते.
अभ्यासक्रम :
ई-कॉमर्समध्ये करिअर करण्यासाठी स्पेशलाइज्ड
अभ्यासक्रम अद्याप मोठय़ा प्रमाणात विकसित झाले नसले तरी माहिती तंत्रज्ञानाच्या
कौशल्यासह वाणिज्य शाखेतील पदवी अथवा पदव्युत्तर पदवी किंवा एमबीए फायनान्स, एमबीए
मार्केटिंग या विषयांतील उमेदवारांना विविध संधी उपलब्ध होऊ शकतात.
ई-कॉमर्सचा व्यवहार हा डिजिटली म्हणजे संगणकाद्वारेच होत असल्याने
माहिती तंत्रज्ञातील विविध तंत्रांना अवगत करणे उपयुक्त ठरू शकते.
ई-कॉमर्स व्यवहारातील करिअरसाठी डिजिटल मार्केटिंग
म्हणजेच इंटरनेटद्वारे विक्री व्यवस्थापनाचे कौशल्य व तंत्र अवगत करणे आवश्यक आहे.
व्यवस्थापन शाखेतील अभ्यासक्रमांमध्ये या बाबींचा समावेश केला जातो. त्याद्वारे
तांत्रिक कौशल्य आणि इंटरनेट विक्रीसाठी लागणारे भाषा कौशल्य अवगत होऊ शकते.
महत्व:
ई-कॉमर्स
क्षेत्रात ग्राहकांची बदलती मानसिकता :
ई-कॉमर्स
क्षेत्रात ग्राहकांची मानसिकता वाढते आहे आणि बदलते आहे. खास करून, ई-कॉमर्स
तंत्रज्ञानाच्या वापराच्या माध्यमाने ग्राहकांना नवीन परिष्कृतींचा अनुभव आहे.
येथे काही मुख्य मानसिक बदल आहेत:
1.
सुविधा आणि वेग: ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्सच्या
सहाय्याने,
ग्राहकांना खरेदी करण्याची वेगवान आणि सुविधाजनक पर्याय मिळतात.
ग्राहकांना आपल्या घरातून बाहेर जाऊन दुकानात खरेदी करण्याची गरज नाही, त्यामुळे त्यांना समय व श्रम वाचवायला मिळतो. त्याचबरोबर, ग्राहकांना विविधता मिळते आणि विविध प्रमाणे उत्पादने निवडण्याची
स्वतंत्रता मिळते.
2.
विश्वास आणि सुरक्षा: ग्राहकांना ई-कॉमर्स
प्लॅटफॉर्म्सच्या विश्वासाची आणि सुरक्षिततेची मानसिकता आहे. आधिकारिक पेमेंट
गेटवे वापरून ग्राहकांना सुरक्षित पेमेंट प्रक्रिया मिळते आणि त्यांना आपल्या
व्यक्तिगत आंकडे विश्वासण्याची शक्यता दिली जाते.
3.
समीक्षा आणि अनुभव सामायिक: ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्स
ग्राहकांना सुविधा देतात की ते उत्पाद वा सेवा समीक्षा करू शकतात. ग्राहकांना
पूर्वानुमानित अनुभवे वापरकर्तांना नक्की करण्याची परवानगी देतात. ह्या प्रकारे, ग्राहक
अनुभवाची गुणवत्ता वाढते आणि त्यांना उत्पन्नांच्या गुणवत्तेची निर्धारण करण्याची
स्वतंत्रता मिळते.
4.
4संपर्क आणि संचार: ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्सच्या
माध्यमाने ग्राहकांना संपर्क आणि संचार करण्याची सुविधा मिळते. ग्राहकांना प्रश्न
विचारण्यासाठी कसे त्यांच्याशी संपर्क साधायला मिळते त्याचा आवड असो, आपल्या
व्यापारासाठी आवश्यक वैयक्तिक परामर्शासाठी वा समस्या निवारणासाठी.
ई-कॉमर्स क्षेत्रात
ग्राहकांची मानसिकता वर्तमानापेक्षा वेगवान प्रकारे बदलते आहे. ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्स
व ई-कॉमर्स व्यापारांचे संचालन या बदलांच्या साठी तयार असलेल्या व्यापारांना संघटना
आणि ग्राहक सेवेच्या दृष्टीने समानाधिकारीता आणि सुरक्षेची मानसिकता विकसित करावी लागेल.
आजच्या
काळात मोबाईल फोन, घड्याळं, पुस्तकं,
खेळणी, कॉस्मेटिक्‍स इत्यादी वस्तूंच्या
विक्रीसाठी किरकोळ विक्री दुकानदारांनीसुद्धा खास दालनं उघडली आहेत, तर विविध मॉल्समध्ये आकर्षक सजावटी केल्या जातात. यामध्ये अशा अनेक
वस्तूंची विविध कंपन्यांची मॉडेल्स ठेवलेली असतात. ग्राहकांना आकृष्ट करणं,
ठराविक काळात विशेष किमती जाहीर करून विक्री वाढवणं असे अनेक उपाय
योजले जातात; परंतु या खरेदीबाबत ग्राहकांची मानसिकता बदलतं
असल्याचं दिसून येतं. अनेक दुकानं, दालनं, मॉल्स इथं ग्राहक येतात. फोन, घड्याळे इत्यादीं
वस्तूंची विविध मॉडेल्स बघतात, हाताळतात, किमती विचारतात आणि बऱ्याच वेळेस खरेदी न करता परत जातात. नंतर घरी जाऊन
ई-रिटेलच्या वेबसाइटवर जाऊन ऑनलाइन पद्धतीनं खरेदी करतात. यामध्ये त्यांना घरून
खरेदी आणि तुलनात्मक कमी किंमत, हप्त्यानं पैसे भरण्याची
मुभा असे अनेक फायदे मिळत असल्याचं दिसत आहे. आजच्या काळात कंपन्या, बॅंका इत्यादी कामाच्या ठिकाणी कर्मचारी बराच वेळ असतात, तसेच त्यांचा जाण्या-येण्यात वेळ जातो. या पार्श्‍वभूमीवर अनेक जण
कामाच्या दिवसांमध्ये, जेवणाच्या सुटीमध्ये ई-रिटेलच्या
वेबसाइटवर जाऊन ऑनलाइन पद्धतीनं खरेदी करतात आणि वस्तू कुरियरनं त्यांच्या
कामाच्या ठिकाणी पोचवल्या जातात. खरेदीच्या या नवीन आणि सोयीस्कर पद्धतीनं एक नवा
ग्राहकवर्ग तयार होत आहे.
निरीक्षण
ई-क्वामर्स वाढता व्यवसाय :
भारतातील
इंटरनेट आणि मोबाईल विशेषतः स्मार्ट फोनचा वाढता वापर यामुळे गेल्या काही वर्षांत
ई-कॉमर्सद्वारे होणारा व्यापार वेगानं वाढत असून, जागतिक
पातळीवर आपल्या देशात ई-कॉमर्सच्या वाढीचा वेग सर्वांत जास्त आहे. आज आपल्या देशात
इंटरनेट यूजर्स सुमारे २५५ दशलक्ष असून, जगात या क्षेत्रात
आपला तिसरा क्रमांक लागतो. ही वाढ केवळ मोठ्या शहरांत नसून, लहान
शहरांमध्येदेखील याचा विस्तार होत आहे. या सर्वांतून ई-कॉमर्स क्षेत्राचा प्रमुख
भाग असलेले ई-रिटेल हे क्षेत्र वेगाने वाढत आहे. आपल्या देशामध्ये ई- कॉमर्स व्यवसाय वाढत असून,
यामध्ये फ्लिपकार्ट, स्नॅपडील या देशातल्या
कंपन्यांबरोबरच ॲमेझॉन, अलिबाबा, इबे
यांसारख्या बहुराष्ट्रीय बलाढ्य कंपन्या देशातल्या बाजारपेठेत उतरल्या आहेत.
ॲमेझॉन कंपनीचे प्रमुख जेफ बेझोस गेल्या वर्षी डिसेंबरमध्ये भारतात येऊन गेले आणि
भारत देश आपल्या कंपनीसाठी एक उदयोन्मुख बाजारपेठ असून, ती
आगामी काळात प्रमुख बाजारपेठ ठरेल, असे त्यांनी आवर्जून
सांगितलं. यावरून बहुराष्ट्रीय ई- कॉमर्स
कंपन्या आपल्या देशातल्या व्यवसायाला किती महत्त्व देत आहेत,
हे दिसून येतं.
